Internationale Vrouwendag staat voor de deur. Elk jaar op 8 maart worden vrouwen over de hele wereld gevierd en wordt hulde gebracht aan de strijd en emancipatie van vrouwen.

Wat is Vrouwendag?

De feestdag vindt zijn oorsprong in het begin van de 20e eeuw, vóór het begin van de Eerste Wereldoorlog. In die tijd streden vrouwen voor gelijke rechten en emancipatie van vrouwen en arbeiders, en voor gelijk stemrecht voor vrouwen in een door mannen gedomineerde samenleving.

Het thema van de Verenigde Naties dit jaar is “Gendergelijkheid vandaag voor een duurzame toekomst”. Centraal staat het waarderen van de bijdragen van vrouwen en meisjes over de hele wereld die een leidende rol spelen bij de aanpassing aan, het beperken van en het reageren op de klimaatverandering om een duurzamere toekomst voor iedereen te creëren.

Maar het zijn niet alleen de Verenigde Naties die Vrouwendag vieren met een specifiek thema. In 2022 heeft het Internationale Vrouwendag-initiatief zich gewijd aan de campagne #BreakTheBias. Onder de hashtag wordt opgeroepen tot een wereld zonder vooroordelen, stereotypen en discriminatie, maar vol diversiteit, gelijkheid en inclusie, zowel in de samenleving, op het werk, op scholen en universiteiten als in het privéleven.

 

Auteursrecht op een werk

Nu rijst de vraag in hoeverre de hashtag mag worden gebruikt. Het is mogelijk dat hij auteursrechtelijk beschermd is.

Het auteursrecht strekt ertoe de auteur – d.w.z. de schepper – van werken van letterkunde, wetenschap en kunst te beschermen in zijn of haar intellectuele en persoonlijke band met het werk en in het gebruik ervan. Tot de beschermde werken behoren persoonlijke intellectuele scheppingen, met name taalkundige werken, werken op het gebied van muziek, dans en beeldende kunsten, foto’s, cinematografische werken of voorstellingen van wetenschappelijke of technische aard. De auteur geniet bescherming van zijn rechten op het werk tot 70 jaar na zijn dood.

Alleen de auteur heeft het recht zijn werk in het openbaar te exploiteren en in materiële vorm te reproduceren. Hij kan echter aan een persoon die niet ten minste co-auteur is het recht verlenen om het werk op individuele of alle manieren te gebruiken. De omvang van dit gebruiksrecht wordt bepaald door de auteur.

Eenieder die onrechtmatig inbreuk maakt op het recht van de auteur, kan door de benadeelde partij worden gedagvaard tot opheffing van de inbreuk of, indien er gevaar voor herhaling bestaat, tot het doen staken van inbreuken. Er kan zelfs schadevergoeding worden betaald.

 

#Rio2016: Kan het gebruik van hashtags verboden worden?

Op platforms zoals Twitter en Instagram bieden hashtags de mogelijkheid om berichten te taggen en toe te wijzen aan overkoepelende onderwerpen. Ze helpen om thematisch gerelateerde discussies binnen sociale netwerken samen te brengen. Ze worden automatisch herkend als trefwoorden en worden samen met andere posts die deze hashtags bevatten, weergegeven op een overzichtspagina.

Maar niet iedereen is het eens met het gebruik van de speciaal gecreëerde hashtag. In Duitsland bijvoorbeeld gingen problemen met auteursrechten en handelsmerken gepaard met het gebruik van de Twitter-hashtag #Rio2016 tijdens de Olympische Spelen van 2016 in Rio de Janeiro. De combinatie van de componenten is geregistreerd als een handelsmerk, dus er is op zijn minst relevantie onder het merkenrecht.

Achtergrond
Krachtens de Duitse Olympische Beschermingswet genieten de Duitse Olympische Sportfederatie (DOSB) en het Internationaal Olympisch Comité (IOC) bescherming van het Olympisch embleem en de Olympische benamingen. Deze bescherming gaat verder dan het in Duitsland gebruikelijke auteursrecht en merkenrecht. De DOSB heeft zich het recht voorbehouden om juridische stappen te ondernemen tegen bedrijven die geen officiële sponsors van de Spelen waren voor het gebruik van de #Rio2016 en #OlympicGames. Het doel is de bedrijven te versterken die betalen voor de merkrechten van de Olympische Spelen. Tot op heden is de kwestie van het verbod op het gebruik van hashtags nog niet voor de rechter beslecht. De meerderheid gaat er echter van uit dat dergelijk gebruik door niet-sponsors geen inbreuk vormt op de auteursrechten van de DOSB en het IOC. Dit vermoeden wordt versterkt door het feit dat zij de strenge reclamerichtlijnen een jaar later hebben versoepeld wegens onderzoek door het Bundeskartellamt.

Wettelijke classificatie
De juridische kwalificatie van de combinatie van hashtags met woorden van meningsuiting is moeilijk. De hashtag zelf wordt niet auteursrechtelijk beschermd, maar in combinatie met woorden kan hij zeker auteursrechtelijk worden beschermd als een taalkundig werk, d.w.z. werken waarin de intellectuele inhoud door middel van taal tot uitdrukking wordt gebracht. Het taalkundige werk moet dienen om informatie over te brengen, d.w.z. om een verbale, intellectuele of emotionele inhoud over te brengen.

Afzonderlijke werken op het web, zoals websites, kunnen ook werken in auteursrechtelijke zin zijn. Dit is te onderscheiden van content van gebruikers van een social media platform zoals Twitter (user-generated content). In het geval van gebruikerscontent hangt het ervan af of het platform de mogelijkheden biedt voor zelfgemaakte ontwerpen of daar geen ruimte voor laat. In het geval van sociale netwerken zal het platform zelf een echt creatief ontwerp door de gebruiker meestal uitsluiten. Voor zover het echter niet alleen mogelijk is om de pagina vrij te ontwerpen door het selecteren van diverse voorgedefinieerde opties, maar ook om eigen inhoud en bestanden van diverse aard te integreren, hangt het af van het niveau van ontwerp waarmee dit wordt waargenomen en uitgevoerd.

Voor de bescherming van #Rio2016 spitste de discussie zich toe op de functie waarin de hashtag werd gebruikt. Het wordt toelaatbaar geacht om een hashtag met handelsmerk te gebruiken als privépersoon of op een communicatieve manier, bijvoorbeeld om een discussie op gang te brengen of om de eigen mening te uiten. Het is daarentegen niet geoorloofd wanneer hij op commerciële wijze wordt gebruikt, met name wanneer reclame wordt gemaakt voor eigen producten. Dit onderscheidt het belang van merkbescherming van commercieel gebruik, waartegen de merkhouder gerechtelijke stappen kan ondernemen.

Toestemming voor gebruik

Internationale Vrouwendag pakt het gebruik van de hashtag nu anders aan. De website heeft een #BreakTheBias-campagne gelanceerd door websitebezoekers te vragen een foto, video of andere presentatie met hun armen gekruist voor hun torso te delen op socialemediakanalen en te taggen met de hashtag. Op die manier tonen de deelnemers zich solidair met de campagne en met alle vrouwen ter wereld en verspreiden ze de boodschap om te strijden tegen de verspreiding van vooroordelen van allerlei aard voor een betere, inclusieve wereld. Het initiatief geeft, als bedenker en dus als de auteur van de belettering, publiekelijk toestemming voor het gebruik van de hashtag door iedereen met de oproep; het nodigt de bezoekers formeel uit om de hashtag te gebruiken om zo een groter bereik van haar boodschap te bereiken. De uitdrukkelijke toestemming van de auteur is echter niet per se vereist voor het gebruik. Zij wordt al geïmpliceerd wanneer de hashtag beschikbaar wordt gesteld voor verder gebruik – op Twitter bijvoorbeeld door te retweeten.

Desondanks is het belangrijker dan ooit om te strijden voor gelijkheid en insluiting. De emancipatie heeft sindsdien te lijden gehad onder tegenslagen van verschillende natuurlijke of politieke gebeurtenissen, zoals onlangs nog de Covid 19-pandemie en de uitdagingen daarvan. Maar ontwikkeling en gelijkheid gaan hand in hand, dus is het onze plicht om voortdurend in actie te komen voor een beter heden – in die zin: #BreakTheBias.

Virginia Bagirian

Advocaat in opleiding