Sinds juli 2014 staat de volledige databank van het Nederlandse Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) als open data voor iedereen ter beschikking. Media schrijven steeds vaker over het onderwerp open data en ook de binnenlandse en Europese politici hebben het erover, maar wat zijn open data eigenlijk en hoe ver is Nederland in het proces van open data? Zijn open data belangrijk voor het bedrijfsleven en bestaat er een gevaar voor de privacy van de burgers? In dit artikel wordt een kort overzicht over het onderwerp gegeven.
- Wat betekent het begrip open data eigenlijk?
Volgens de non-profit stichting Open Knowledge zijn data als open te beschouwen als iedereen deze mag gebruiken, hergebruiken en verspreiden. De rijksoverheid definieert open data als openbare data, waarop geen auteursrecht rust, die bekostigd worden uit publieke middelen, aan open standaarden voldoen en computer-leesbaar zijn. Ook openbare overheidsinformatie van het CBS zijn open data; deze overheidsinformatie wordt verzameld in het kader van een publieke taak en gefinancierd door publieke middelen. Essentieel is dat gebruikers de data eenvoudig kunnen vinden en zonder beperkingen kunnen hergebruiken.
Open data creëert dus niet alleen maar economische waarde, maar vergroot ook de openheid en transparantie van de overheid.
- Hoe open is Nederland?
In de Open Data Index, gepubliceerd door de Open Knowledge Foundation (verder: de Stichting), staat Nederland wereldwijd op de vijfde plaats. Deze index meet de kwaliteit en de beschikbaarheid van open data die door de overheid beschikbaar worden gesteld. De index toont een snapshot van de staat van open data in oktober 2013. De Stichting is overwegend positief over Nederland maar heeft kritiek ten aanzien van de beschikbaarheid van open data over overheidsuitgaven en de kosten voor informatie uit het handelsregister.
Terwijl Nederland hoog staat in de index, staat Duitsland slechts op plaats 38. Duitsland heeft geen publiek beschikbare dienstregeling voor het openbaar vervoer, ook de overheidsuitgaven zijn niet publiek in te zien, het handelsregister is niet gratis, nationale statistieken zijn niet publiek gecertificeerd en zelfs de Duitse postcodes met bijhorend coördinaten zijn niet online beschikbaar.
- Potentieel voor bedrijven
Door het combineren van open data-sets ontstaan belangrijke nieuwe mogelijkheden. Het combineren en samenvoegen van ongestructureerde open data-bestanden in bruikbare data is gecompliceerd. Van deze situatie profiteren bedrijven (vooral innovatieve start-ups) doordat ze data-sets uit verschillende bronnen samenvoegen en ordenen en vervolgens gestructureerd aanbieden, afgestemd op de wensen van individuele klanten. Deze start-ups combineren open data van verschillende bronnen om gedetailleerde informaties te verzamelen. Daardoor is een volledig nieuwe branche in de IT-industrie ontstaan.
Volgens deskundigen kan door het gebruik van open data ook beleid efficiënter en duurzamer worden.
- Privacy in gevaar?
Cybersecurity deskundigen waarschuwen echter dat persoonsgegevens kwetsbaar worden door het combineren van open data-sets. De huidige Nederlandse privacywetgeving stamt uit 1992 en is allang door de technologie ingehaald. Hoewel open data-sets geanonimiseerd aangeboden worden, zijn de bronnen zo omvangrijk en gedetailleerd dat anonimiseren niet altijd meer toereikend is. Zo zou het voor grote bedrijven met veel eigen klantinformatie mogelijk zijn om aan de hand van omvangrijke gecombineerde open data-bronnen een gedetailleerd profiel te maken van individuele klanten waaruit nauwkeurige analyses kunnen worden getrokken. Dan gaat het niet alleen om commercieel interessante gegevens met betrekking tot interesses en behoeftes van individuele klanten ten aanzien van producten en diensten, maar ook over gegevens die minder onschuldig zijn zoals kredietwaardigheid.
Maar de consumentenbescherming ziet ook positieve gevolgen van open data: de website 9292.nl is op open data gebaseerd en deze website maakt het in heel Nederland mogelijk om per bushalte de real-time vertrektijden te kunnen vinden.
Al in 2012 is de Europese Commissie gekomen met een voorstel voor een nieuwe verordening waarin regels worden vastgesteld voor het veilig verzamelen en verwerken van online gegevens voor bedrijven om zo een duidelijk kader te geven. De verordening zal de Europese richtlijn over privacybescherming uit 1995 vervangen, die nog steeds van kracht is. Het Europees Parlement debateert nog over de nieuwe privacy verordening.
Helen Picker